Buğday insanlık aleminde ilkçağlardan beri insanın en temel gıda maddesidir, her şeyden öncedir, su kadar önemlidir. Bugün bütün dünyada buğday ekmeği olmazsa olmaz bir gıda maddesi haline gelmiştir.
Buğdaydan bulgur
Türklerin Anadolu merkezli olarak Ortadoğu ve Balkanlardaki bin yılı aşkın varlıkları ve yüzyıllarca süren hâkimiyetleri bulguru Türk mutfağının unsurlarından biri olarak dünyaya tanıtmıştır.
Bulgurun tarihçesi
Aslında bulgurun kökeni bilinmiyor. Üç – dört bin yıldan beri Ortadoğu ve Orta Asya topraklarında kullanılan bir gıda maddesidir. İncilde bile bulgurdan bahsedilmiştir. O halde iki bin küsür yıl önce bulgur İsrail ve çevresinde bilinen bir şeydi. O zamanlar Türkler henüz orta, kuzey ve doğu Asya yörelerinde yaşıyordu. Ortadoğu’da hiçbir varlıkları yoktu.
Şimdi bulgur en çok nerede yaygın?
Gerçi hemen hemen bütün dünyada bulgur tüketimi şu veya bu şekilde var ama halkın sıradan yemeklerinden olarak en çok Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Ermenistan ve Suriye’de yaygındır. Ve bütün dünyaya yayılmaktadır.
Oruç tutanlar bilmeli
Ramazan ayında oruç tutanların bulgur pilavını sahur yemeklerinden eksik etmemeleri gerekir. Hem çok besleyicidir hem tok tutmada çok iyidir. Ramazan ayı boyunca bulgur pilavı ve taze yeşil fasulye yemeği bir arada en mükemmel sahur yemeğidir. Bu ikili üstelik birbirinin faydasına fayda katar.
Bulgur hangi yiyeceklerde kullanılır?
Biz en çok pilavı yaparız. Anadolu’da pırpıl ve simit gibi isimler verilen çok ince bulgurun çorbası da yapılır. Pırpıl (simit) ayrıca çiğ köfte ve kısır yapımında da kullanılır.
Bulgurun kalını veya incesi dolma içi malzemelerine katılabilir. Kalın bulgur aşure tatlısına katılabilir, özel kepekli ekmeklere katılabilir. Bazı Avrupa ülkelerinde kalın bulgurlu ekmek sevilen bir şeydir.
Bulgur nasıl yapılır?
Önce buğday haşlanır, süzülür, güneşte kurumaya bırakılır. Sonra ıslatılarak dibeklerde dövülür. Dövülme işinden sonra yine güneşte kurumaya bırakılır. İyice kuruyunca kepeğinden tozundan arındırılır. Sonra da elenir ve bez torbalara doldurulup saklanır. Anadolu insanı her gün bulgur pilavı yer.
Bulgurun faydaları
Hastalıklardan dolayı diyet yapanlar için ideal bir besin maddesidir. İnsan sağlığına hiçbir zararlı madde içermez. İçinde birçok B vitamini çeşidi vardır. Demir ve magnezyum zenginidir. Çok liflidir. Tok tutar. Bağırsaklara faydası olağanüstü yüksektir. Vejeteryan kişiler gıdasız kalmamak için çok bulgur yemelidir.
Buğdaydan yapılan yarma (dövme de denir)
Yarmanın yapılışı bulgurdaki gibidir; dış kabuğu (kepeği) giderilmiş ve biraz da ezilmiş buğdaydır. Yani bulgur yapımındaki emeğin yarısı sarfedilerek yapılıyor. Bundan yemek olarak keşkek yapılır. Yaz mevsiminin en sevilen, en hoş ve soğuk içilen çorbası “ayrannaş” da yarmadan yapılır.
Sıcak yaz günlerinde bunu kaçırmayın
Ayrannaş yapmak için yarma suyu biraz emecek kadar bekletilir, sonra iyice pişirilir. Her bir yarma tanesi kendi hacminin dört misli kadar genişler. Sonra da soğutularak ayran ile karıştırılır. Ayrana kaynatılmış yarmayı istediğiniz oranda karıştırın. Üstüne taze nane yaprakları serpmelisiniz. Nane ile birlikte olunca soğuk ayrannaş çorbası müthiş bir serinletici ve canlandırıcı etkiye sahiptir. Hatta bütün yorgunluğunuzu alır.
Aşurelik buğday
Yarma gibi değil. Aşurelik buğday diye satılan şeyin yarmadan farkı, sadece dış kabuğunundan arındırılmış olmasıdır. Yarma kadar güzel sonuç vermez. Aşurede de ayrannaşta da yarma kullanmalısınız. Daha memnun olacaksınız.
Diş hediği
Hedik, normal buğdayın kaynatılıp suyunun iyice süzülmesiyle yapılan özel gün yemeklerinden biridir. Bebeklerin diş çıkarmasını kutlamak için yapılır. Komşulara, eşe dosta dağıtılır.
Makarna
Durum buğdayı irmiğinden yapılıyor.
İrmik
Durum buğdayı un olmayacak şekilde öğütülür, irmik olur. İrmikten sadece makarna değil birkaç çeşit tatlı yapılır. En çok bilineni irmik helvasıdır.
Tavuk yemi olarak
Piyasada en ucuza satılan esmer buğday tavukların en sevdiği tane yemdir.